З 21 па 24 чэрвеня ў Мінску пройдзе III конкурс-фестываль сучаснай беларускай драматургіі WriteBox: працягваем знаёміцца з драматургамі і рэжысёрамі!
«Мастэктамія» — першая паўнафарматная п’еса Кацярыны Чэкатоўскай. У ёй распавядаецца пра дзяўчыну, якая адважылася перажыць аперацыю па выдаленні грудзей з-за дамаганняў на вуліцах. Тэма закранаецца больш чым сур’ёзная — стаўленне да жанчыны і жаноцкасці, адзінота і немагчымасць абараніць сябе.
Кацярына Чэкатоўская — драматург. Нарадзілася ў Мінску. Скончыла Ліцэй БДУ, Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт, Еўрапейскі каледж Liberal Arts у Беларусі (канцэнтрацыя «Сучаснае мастацтва і тэатр»). Займаецца эксперыментальным тэатрам
Я б вельмі хацела знайсці іншае выйсце з сітуацыі для галоўнай гераіні, толькі пакуль што ў мяне няма гатовага рашэння. Я думаю, што гэтае пытанне мусіць абмяркоўвацца ў грамадстве, і выхады таксама знойдуцца толькі ў сумесным пошуку. У п’есе як раз апісаны варыянт таго, што будзе, калі пакінуць жанчыну сам-насам з праблемай. Калі не можаш змяніць свет, змяні сябе. Калі грамадства не хоча такіх зменаў, хай змяняецца яно.
Да напісання п’есы мяне падштурхнулі дзве падзеі, і яны знайшлі ў ёй свой адбітак. Першая здарылася як раз год назад — гісторыя на Камароўцы, — яна даволі падрабязна апісаная ў тэксце. Я была агаломшаная сваёй бездапаможнасцю: дзень, шмат народу навокал — і тут такое. Не верылася ў рэальнасць таго, што адбылося. Тады нарадзілася задумка п’есы і яе форма.
Адзін з самых яркіх эпізодаў, пра правую і левую грудзі, напісаўся пасля выступу нашага эксперыментальнага тэатра. Падчас спектакля адзін з гледачоў аблапаў нашу актрысу, а пасля, на абмеркаванні, частка глядацкай залі грудзьмі стала ў абарону таго гледача («а што вы хацелі, гэта ж мужчына, ён па-іншаму не можа» і таму падобная рыторыка). Гэты эпізод паспрыяў хутчэйшаму напісанню п’есы, адкрыў другое дыханне.
Хочацца верыць, што можам змяніць сітуацыю, звязаную з дамаганнямі на вуліцах. Але гэта сістэмная праблема, таму і вырашаць яе трэба сістэмна. А спачатку варта хаця б заявіць пра праблему і тыкаць ёй паўсюль, каб узнікла разуменне, што з гэтым нешта трэба рабіць.
Зараз нічога не выправіцца адразу, я на такое і не разлічваю. Пішу, каб выйсці з зоны маўчання, а што будзе далей — фіг яго ведае. Раз п’еса патрапіла на конкурс, значыць, ужо нейкі рух ёсць.
Самым складаным падчас працы было паказаць ужо гатовую п’есу іншым і адправіць на конкурс. Я шчыра апісвала гісторыі са свайго жыцця. Апынулася, што зрабіць крок і адпусціць гэтыя гісторыі ў публічную прастору — задача не для слабанервовых. Пісалася п’еса ўрыўкамі, асобнымі сцэнамі, пад уражаннем ад нейкіх падзей. Фінальная кампаноўка і рэдактура праходзілі напружана, але без негатыўных эмоцый.
На пытанне, чаму ў п’есе няма станоўчых мужчынскіх вобразаў, ужо ёсць гатовы адказ у самой п’есе, нічога новага ў маім разуменні не з’явілася. Я проста яго працытую:
«Я бы вельмі хацела, каб былі. Але я спісвала сюжэты з рэальнасці і адлюстроўвала толькі тое, з чым сутыкалася. Такія сітуацыі адбываюцца альбо сам-насам, без сведкаў, альбо ў натоўпе, дзе хуткасць рэакцыі даволі нізкая. Сітуацыя здараецца імгненна і без папярэджання, і часу на рэагаванне не застаецца. Я сама сутыкалася з выпадкамі, калі была сведкай чагосьці непрымальнага, але пакуль тупіла, разважаючы, што мне рабіць і як рэагаваць, сітуацыя заканчвалася. А я заставалася з запозненымі ідэямі — “а можна ж было паступіць вось так“».
Я не ведаю, што можна параіць дзяўчатам, якія трапілі ў абставіны, падобныя да сітуацыі галоўнай гераіні. Каб мне хто спачатку параіў. Напэўна, не заставацца сам-насам з гэтай праблемай пасля. Звярнуцца па дапамогу да чалавека, якому давяраеш.
Павел Лубчонак — рэжысёр. Скончыў Беларускую дзяржаўную акадэмію мастацтваў у 2009 году па спецыяльнасці «Акцёрскае мастацтва музычнага тэатра». Вядоўца, кампазітар, акцёр. Працуе настаўнікам тэатральных дысцыплінаў у сярэдняй школе №27 г. Мінска
Я выбраў «Мастэктамію», таму што яна:
— на беларускай мове
— «прабіла» на ў вышэйшай ступені моцнае здзіўленне сваім фіналам
Адна мая добрая знаёмая, дарослая жанчына абрадавалася, што ў п’есе прагучала тэма, пра якую, па яе словах, ніхто ніколі не будзе казаць нават у жаночых кулуарах, і таму яна ўжо вельмі добрая!
З Кацярынай я шмат перапісваўся ў фэйсбуку, шукаў адказы на пытанні, якія ўзнікалі падчас чытання п’есы. Я разумею зараз, пасля нашага дыялогу, што яна хацела сказаць сваім творам, і цалкам падтрымліваю, што тэма вельмі важная! Буду спадзявацца, што ў нас атрымаецца распланаваць апошнія рэпетыцыі такім чынам, каб яна магла на іх прысутнічаць.
Я спадзяюся далікатна, з любоўю да персанажаў, данесці тэкст так, як ён напісаны. Для мяне асноўнай думкай адразу пасля таго, як я прачытаў п’есу, было: «Дзяўчына шмат пасягненняў перажыла ды не вытрымала гэтага, не навучылася, як да гэтага ставіцца ці супрацьстаяць». Потым троху падумаў і вывеў такую ідэю, ад імя гераіні: «Калі некаторыя мужчыны пасягаюць на маю жаноцкасць, а некаторыя жанчыны іх у гэтым падтрымліваюць, я лепш адмоўлюся ад жаноцкасці ўва мне, перастану існаваць як жанчына».
Мне падаецца, з пэўнымі дапрацоўкамі гэту п’есу можна было б смела ставіць у жанры форум-тэатра. Калі тыя ж мужчыны маглі б стаць на месца гераіні, каб паспрабаваць нешта змяніць, мне здаецца, вынік быў бы вельмі эфектыўны.
Па-мойму, у гераіні было іншае выйсце:
— псіхатэрапеўт (таму што акрамя праблем грамадства, як мне падалося, у гераіні ёсць праблемы з падлеткавага ўзросту)
— курсы самаабароны (яны як мінімум мусілі б надаць ёй больш упэўненасці ў сабе, і, хто ведае, можа, значна менш было б апісаных у п’есе сітуацый. Ці не?)
Мой любімы момант у п’есе — гэта лірычнае адступленне з роварам. Гэта сапраўды моцная сцэна. І, калі рабіць яе ў спектаклі, будуць шыкоўныя эмацыйныя «жэсць» і «мяса» (ведаю, што гэта не лексікон культурных людзей, але гэтыя словы перадаюць мае думкі лепш за ўсё).
Я ведаю, што хацела сказаць сваёй п’есай Кацярына, і паважаю яе за паднятую тэму і імкненні. Гэтая п’еса — амаль споведзь, вельмі шчыльная ды асабістая для драматурга. Я доўга не мог зразумець, як да гэтай п’есы ставіцца. А потым, зразумеўшы, супакоіўся. І не хацеў бы казаць пра гэта да самой чыткі. Мне хочацца, каб глядач сам паглядзеў ды паслухаў, а потым сказаў бы сваё бачанне. Мне цікава, ці супадзе ўражанне большасці гледачоў з маім.
Калі: 22 чэрвеня, 19:00
Дзе: Лабараторыя сацыяльнага тэатра (вул. Куйбышава, 22, 4-1/2 этаж)
Квіткі: тут
